چندی پیش متوجه شدیم که طوس و قرقی، به عنوان محدوده های منفصل به شهر مشهد اضافه شدند. حکیم ابولقاسم فردوسی و همچنین جمعی از اهالی قرقی و روستاهای همجوار، زین پس برای دریافت پایان کار و صدور مجوز ساخت و ساز به شهرداری مشهد مراجعه کنند.
دست مریزاد به نهاد مطالعات طرح های توسعه شهری و مشاور طرح جامع برای این اتفاق ناخوشایند. ناخوشایند از این بابت که مشاور طرح جامع که چندی پیش در طرح ناحیه شهری عنوان "الگوی توسعه ی تمرکز غیر متمرکز" را با آن همه جدیت برای مشهد به تصویب رساند و عنوان کرد مرز شهرهای موجود بسته شود و توسعه ی ارتفاعی رخ دهد، حالا باید طرح خود را زیر پا بگذارد و به گسترش حاشیه نشینی مشهد در محدوده های طوس و قرقی و حدفاصل آنها تا مرز مشهد نظاره کند. توسعه ی افقی شهر مشهد برابر است با (اختلاف طبقاتی بیشتر + افزایش هزینه ها)* جمعیت.
الگوی توسعه اگر قرار است به شکل علی اصغری و همینجوری دور هم نشستن تعیین شود، شهر ما نه مشاور طرح جامع می خواهد و نه نهاد مطالعات طرح های توسعه شهری و این همه هزینه ی مطالعه و گردآوری اطلاعات و...
شهر ما فقط یک ناخدا می خواهد که فرمان حرکت شهر را "مطابق با جهت باد غالب" تنظیم کند. نه معمارانی که در لباس برنامه ریزان شهری، خارج از حوزه ی تخصصی خود تصمیم می گیرند.
کلمات کلیدی:
شاید یکی از مهمترین موضوعات رشته ی شهرسازی، تکنیک تحلیل مسائل شهری می باشد. زمانی که یک کارشناس شهری در مطالعات طرح جامع و یا تفصیلی، نقشه ای تولید می کند و نمی تواند در حد چند خط، آن را تحلیل کند، این موضوع اهمیت زیادی می یابد. حال این موضوع برجسته می شود که چگونه قدرت تحلیل مسائل شهری را در خود تقویت کنیم. به طور مسلم، تطبیق وضع موجود با معیارها، اصلی ترین تکنیک تحلیل است. پس از آن انطباق موضوع مورد نظر با پدید های مشابه آن در موقعیت مکانی متفاوت است. و یا بررسی چگونگی بوجود آمدن اینچنین وضع موجودی که مشاهده می کنیم و به آن رسیده ایم. پاسخ این سوالات و تحلیل ها، در برخی کتاب ها، به صراحت دیده می شود:
- برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری / مهدی زاده
- مبانی و تکنیک های برنامه ریزی شهری / زیاری
- سنجش فرم کالبدی شهر / رهنما و عباس زاده
شاید خواندن روزنامه وار این کتاب ها بتواند کمک بزرگی در بررسی و تحلیل ویژگیهای وضع موجود برای یک شهرساز باشد.
کلمات کلیدی:
خیلی اوقات از خیلی افراد با خیلی روزنامه ها یا خیلی مقالات شنیده ایم که مشهد، گریبانگیر مشکلات زیادی است. ترافیک، آلودگی، اسکان غیر رسمی، مشکلات مالی شهرداری، نابرابری در توزیع امکانات و...
اما موضوع راهبردی تری هست که در این نوشته به آن می پردازیم : برنامه ریزی حمل و نقل شهری
یکی از اساسی ترین موضوعات شهر ما، موضوع حمل و نقل است که جز با استعانت از دانش برنامه ریزی شهری، حل شدنی نخواهد بود. در 3 محور کلی، پیشنهاداتی که حاصل از چند پژوهش است بیان می شود:
1- با توجه به مهاجر پذیر بودن شهر مشهد در دهه های اخیر، لزوم یک سیستم حمل و نقل پایدار، احساس می شود.(قبل از اینکه دچار انفجار جمعیتی مثل تهران شویم)
2- از آنجا که سازمان حمل و نقل و ترافیک و قطار شهری، خارج از حوزه ی اختیارات طرح جامع در خصوص مکان یابی ایستگاهها و خطوط عمل می کنند، بهتر است موضوع حمل و نقل هوشمند شهری را جدی بگیرند که رهنمود اصلی آن فاصله ی نزدیک کاربری های جاذب سفر به ایستگاههای حمل و نقل عمومی - به خصوص مترو - است. در این صورت مراکز خرید ماهیانه و هفتگی می تواند در نزدیکی ایستگاههای مترو مکان گزینی شود یا بالعکس. با این شرایط، تعداد زیادی از سفرهای اضافی درون شهری کاهش می یابد.
3- خطوط مترو، می توانند محور توسعه باشند و نباید صرفا حمل و نقل مسافر را انجام دهند. کاربری های زیادی می توانند در ارتباط با محورهای حمل و نقل شکل بگیرند. زمانی که خط مترو از یک خیابان عبور می کند، اولین تاثیر را بر قیمت زمین می گذارد.شایسته است شهرداری مشهد در خصوص صدور پروانه های صنفی، اولویت اول را در کاربری های تجاری قرار دهد تا هم ارزش افزوده ی زمین حفظ شود و هم منبع درآمدی برای شهرداری و مردم باشد.
کلمات کلیدی:
امسال کنکور برنامه ریزی شهری، کاملا متفاوت با سالهای قبل برگزار شد. نصف سوالات که مربوط به سالهای قبل بود. نصف دیگر سوالات هم مربوط به خلاصه مباحث ها و موضوعات پیش پا افتاده. اگر بخواهیم کنکور امسال رو با سال قبل مقایسه کنیم :
کنور پارسال : سوالان من درآوردی و خیلی بی ربط به موضوعات شهرسازی (آوردن آب کرج به تهران و سمرقند و بخارا و محور سنگ سیاه و ....) بود. بعضی سوالات هم سلیقه ای و نتیجه ی ذهن مشوش طراح سوال بود : مهترین معضل مدیریت شهری در ایران چیست؟ فکر کنم طراح سوال با سوالات کنکور مثل خاطرات سیزده به در برخورد کرده و فکر کرده یه موضوعی هست که همه میدونن و در جریانش هستن.مثل اینکه چند نفر پارسال باهم دسته جمعی رفتن زیارت و از خاطرات جوونی و سمرقند و بخارا و محور سنگ سیاه و ... صحبت می کردن بعد یکیشون گفته بیاین از همینا امسال سوال در بیاریم.(افتادن از این طرف)
کنکور امسال : سوالات کاملا با منابع کنکور و سرفصل دروس منطبق بود. اما خیلی پیش پا افتاده. نظریه ی مکان مرکزی کریستالر یک موضوع مهم در برنامه ریزی منطقه هست. به جای اینکه از مفاهیم اصلی مدل و کاربردش سوالی طرح بشه، اسم طراح مدل رو خواستن! همه جا این مدل با نام مدل مکان مرکزی کریستالر اومده یعنی همه می دونن واضع مدل کریستالر هست. پس فرق کسی که کتاب خونده و نخونده معلوم نمیشه .در سایر موضوعات هم همینطور. نمونه ی دیگه برنامه ریزی راهبردی و استراتژیک هست که به جای سوالات مفهومی از این موضوع روز شهرسازی، پرسیدن در کدام کشورها رواج داره!(افتادن از اون طرف)
خلاصه هنوز کنکوری رو ندیدیم که سوالات مفهومی باشه! یا از خاطرات سیزده به در طراح سوال میاد(سمرقند و بخارا و حافظ شیرازی و...) یا از موضوعات پیش پا افتاده: تئوری مکان مرکزی کریستالر را چه کسی مطرح کرد؟!!!!
کلمات کلیدی:
بحث در مورد تراکم و انواع آن، در مقالات و کتب معتبر شهرسازی به تفصیل ، تشریح شده و در این مطلب نیازی به توضیح آن نیست0 موضوع اصلی در زمینه ی تراکم ، یک بحث کاملا راهبردی در مدیریت کلان شهر ها به ویژه مشهد است. همانطور که می دانیم، تراکم ساختمانی و جمعیتی ، ارتباط تنگاتنگی باهم دارند که این ارتباط در گذرگاه علم برنامه ریزی شهری و مدیریت راهبردی توسعه شهری بر قرار می شود. شاید این سوال به ذهن همه ی ما برسد که چرا تراکم های پیشنهادی طرح های مصوب شهری، تحقق پیدا نمی کنند ؟ دلیل اصلی این موضوع به نظر نگارنده به سه موضوع اصلی بر می گردد که بدون هیچ تعارفی ، عنوان می شود :
1- اکثر کسانی که مسئولیت تهیه ی طرح های جامع و تفصیلی را در قالب مشاور شهرسازی بر عهده دارند، فاقد تخصص شهرسازی و به خصوص گرایش برنامه ریزی شهری هستند. اکثر گرایش ها به سمت معماری و عمران و نهایتا طراحی شهری است که همه ی ما می دانیم فاصله ی زیادی با برنامه ریزی شهری و راهبردی دارند.
2- عالی ترین مرجع تصویب طرح های توسعه شهری در ایران، شورای عالی معماری و شهرسازی است که متاسفانه بدون هیچ اغراقی در زمینه ی برنامه ریزی شهری راهبردی تخصصی در این شورا حداقل با نگاه کردن به سمت دولتی اعضای آن دیده نمی شود.
3- عالی ترین مرجع اجرای طرح های توسعه شهری، شهرداری است که معاونت شهرسازی و معماری شهردار ، کلیدی ترین بخش کار است . متاسفانه معمولا معاون شهرسازی شهردار، یا مهندس عمران است یا معمار. به عنوان مثال، معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد در حال حاضر، دارای مدرک فوق لیسانس معماری است.
البته بحث در این مورد به این معنا نیست که صرفا مدرک و رشته ی تحصیلی نشان دهنده ی حیطه ی کاری افراد است و مدیران شهری را به باد انتقاد بکشیم . اما بپذیریم که یک مهندس عمران یا معمار، برای آن که با موضوعات برنامه ریزی شهری آشنا شود، نیاز به زمان دارد ا این تجربه را در حیطه ی عمل پیدا کند.
متاسفانه موضوع تراکم و سایر موضوعات شهری در شهر ما با دید معمارانه (چه در سطح مشاوران شهرسازی و چه در سطح مدیران دولتی) انجام می شود. در مطالب بعدی، ارتباط تراکم که از دید بسیاری، یک موضوع پیش پا افتاده و ساده است، از قالب یک فرمول ریاضی به یک اهرم ارتباط بین علم برنامه ریزی شهری و طراحی شهری تبدیل خواهد شد تا صحت موضوعات فوق ، اثبات شود.
کلمات کلیدی:
چند سالی هست که الگوی طرح های جامع و تفصیلی در خاستگاه خود (انگلستان) از دهه ی 1960 منسوخ شده و برنامه ریزی راهبردی جایگزین آن گردیده است.
توضیح این نوع برنامه ریزی در شهرسازی، در این مطلب قابل گنجاندن نیست. ولی به طور کلی می توان در چند مورد زیر، تفاوتهای اساسی آن را با برنامه ریزی جامع(طرح های جامع و تفصیلی) خلاصه کرد:
1- در برنامه ریزی راهبردی فرآیند کار به دو بخش تصمیم سازی و تصمیم گیری تقسیم می شود. تصمیم سازی در طرح توسعه و عمران شهر در قالب تدوین اهداف و راهبردها و یک پهنه بندی بسیار کلی و شماتیک از الگوی پیشنهادی کاربری اراضی شکل می گیرد. تصمیم گیری نیز در طرح های تفصیلی و کوچک مقیاس، به عهده ی مسئولان محلی است.
2- در برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری، دیدگاه کالبدی، تنها جزیی از کار است و ارائه ی نقشه ی کاربری اراضی پیشنهادی و ااگوی قطعی کاربری ها برای آینده ی شهر به هیچ وجه معنایی ندارد چون شهر مدام در حال تغییر و تحول است. در نتیجه جایگاه مسائل اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و نیز دیدگاههای توسعه پایدار، در این نوع طرح ها پررنگ تر است.
3- در این نوع برنامه ریزی، در تمامی مراحل تصمیم سازی از تعیین اهداف و تدوین بیانیه ی چشم انداز گرفته تا ارائه ی پیشنهادات ساختاری، نظر مردم و پیشنهادات نهادهای مردمی، نقش اساسی دارد.
4- به طور کلی برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری، سعی بر ایجاد برنامه ریزی غیر متمرکز و محلی در شهرها دارد.
با توجه به موارد گفته شده، بد نیست بدانیم طرح جامع مشهد که اکنون در حال تهیه و تصویب است، گرایشات خود را به این نوع برنامه ریزی (در مقاطعی محدود مانند نحوه ی ارائه ساختار پیشنهادی شهر) نشان داده است. با توجه به هوای سردی که در شهرسازی و ناهنجاری های شهرنشینی در مشهد دیده می شود، نهادینه کردن این نوع الگوی برنامه ریزی، به مثابه ی یک چای قند پهلو ، شهر را به جنب و جوش در خواهد آورد.
منبع : نگارنده
در ضمن یک کتاب مرجع در زمینه ی برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری :
برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری، مرکز مطالعات و پژوهشهای وزارت مسکن و شهرسازی ، نوشته ی جواد مهدیزاده
کلمات کلیدی:
قبل از گفتن خبر جدید در مورد کنکور سال 91 ، چند نکته ی مهم رو که به نظرم خیلی حیاتی هست عرض می کنم :
1- طبق بررسی که روی تست های سال های اخیر داشتم، متاسفانه باید بگم جهش بزرگی به سمت معماری داشته و طراحی شهری جایی در تستهای ارشد نداشته !(البته فقط در سراسری) . حتما با مبانی نظری معماری تا جایی که در توانتون هست آشنا بشین . چند نمونه از این تستها :
در معماری سنتی جهت گیری ساختمانها در نظر دکتر پیرنیا چه نام دارد ؟
با افزایش سن ، فضای خصوصی ..... (بیشتر می شود، کمتر می شود، و گزینه هایی از این قبیل)
2- بعضی از تستها واقعا باعث هیجان و ماجراجویی است . کلا از همه ی علوم ، هر موردی که فکر می کنید به ذهن هر کسی برسه رو بخونین :
آوردن آب کرج به تهران در دوره کدام پادشاه اتفاق افتاده ؟ دو نکته ی اساسی در مورد این تست به ذهن می رسد :
اول اینکه آوردن آب کرج به تهران چه تحولی در ساختار سیاسی و شهرنشینی کشور داشته که از آن تست آمده
دوم اینکه دانشجویی که این تست را بلد باشد ، چه مشکلی از شهرسازی کشور را می تواند حل کند؟
مثالها در این زمینه بسیار زیاد است . مثلا سال قبل تست آمده بود که به غیر از استانهای گیلان و مازندران ، در چه استانی جنگل وجود دارد؟
و گل سر سبد تمام این سوالها : شهرهای سمرقند و بخارا الان در کدام کشور هستند؟
در کل ، اگر تعداد این نوع تستها که من فقط چند نمونه از آنها رو آوردم، محدود بود جای هیچگونه نگرانی نیست ولی اگر نگاهی به روند کنکورهای اخیر سراسری داشته باشید می بینید که به طرز فجیعی در حال زیاد شدن هستند.
در پایان خبر مهم این بود که فروش دفترچه های کنکور کارشناسی ارشد آغاز شد !
کلمات کلیدی:
